Historie
Op de Rosendaelsche Golfclub werden de twee verzetsbroers Hans en Bert Kuik vermoord. Zij waren aangesloten bij de Arnhemse verzetsgroep Rolls Royce, een organisatie van scholieren die onder meer levensmiddelen leverde aan Joodse onderduikers en hielp met de ontsnapping van Britse soldaten. (Het gedenkteken op bovenstaande foto is te vinden bij hole 2.)
Veel clubhuizen in Nederland werden bezet door de Duitsers als coördinatiecentrum, controlepost of als hoofdkwartier van de Sicherheitspolizei. Zo werd de Rosendaelsche gebruikt als parkeerplaats voor militaire voertuigen en als 'racebaan'. Als tijdverdrijf reed de bezetter rondjes in een motor met zijspan. Over de fairways, rondom de vlag en weer terug naar de tee. Wie het snelste terug was. En denk maar niet dat er divots en beschadigingen aan de green werden gerepareerd. Zo werd golfen steeds meer onmogelijk gemaakt gedurende de oorlog. Gelukkig is De Rosendaelsche geslaagd in het herstel van de baan en behoort het nu tot één van de mooiste 18-holes bosbanen van Nederland.
Ook de Hilversumsche Golf Club werd als ontspanningsplek gebruikt onder Duitse officieren en als locatie voor propagandabijeenkomsten. Waar andere Nederlandse golfbanen werden gebruikt als racebaan voor soldaten met motor en zijspan, met pijnlijk diepe sporen in de greens tot gevolg, bleef de Hilversumsche daar na 1 voorval voor gespaard. Een Duitse officier speelde er te graag een ontspannen rondje en plaatste een bord met Duitse teksten om het te verbieden. ‘Es ist strengstens untersagt die Anlagen des Golfplatzes zu befahren - Der Ortskommandant.
Even verderop, rondom het Rijk van Nijmegen ging Operatie Market Garden van start. Een geallieerd offensief gericht tegen Nazi-Duitsland in september 1944. Door de ligging tussen de Duitse grens en de bruggen bij Nijmegen en Arnhem, kent de omgeving van Golfbaan Het Rijk van Nijmegen een rijke Tweede Wereldoorlog-historie. De plek waarop golfers uitzicht hebben vanaf het noordelijke gedeelte van deze baan, was op 17 september 1944 onderdeel van één van de grootste luchtlandingsoperaties aller tijden, door militairen van de Britse 1ste Airborne Divisie.
Deze Operation Market Garden was het begin van de Slag om Arnhem die bepalend is geweest in de afloop van de Tweede Wereldoorlog. Ook de golfbaan van Golfclub Heelsum was toneel van deze grootse operatie, wat onder meer is terug te zien in de naam van een van de lussen: Airborne. Ook een nagemaakte 'glider' naast de fairway van hole 9 (zie foto onder van Golfclubs Heelsum) herinnert hieraan. Een overzicht van Operatie Market Garden is te zien in het Airborne Museum in Oosterbeek, vijf kilometer van De Heelsumse.
In Leusden vind je Golfbaan de Hoge Kleij die naast het voormalig Kamp Amersfoort lag. Het kamp was berucht om het zware werk, de barre omstandigheden en de strafexercities van kampbeulen zoals SS’er Kotälla. Ruim 47.000 gevangenen verbleven kortere of langere tijd in het kamp. In totaal kwamen er ruim 650 gevangenen om het leven. De fusilladeplaats aan het einde van de schietbaan ligt parallel aan de golfbaan. Op De Hoge Kleij zijn 9 mensen gefusilleerd in het eikenbosje tussen afslag hole 1 en fairway hole 6. Daar lagen ook 4 graven van door ontbering overledenen. Sinds 1953 staat er het herdenkingsbeeld 'De stenen man.. Voor de aflevering van Andere Tijden 'Het koor van Kamp Amersfoort' is een gedeelte op de golfbaan opgenomen.
De Hattemse Golf & Country Club is naar eigen zeggen redelijk ongeschonden uit de periode ’40-’45 gekomen. Pas in september 1944 werd het fraaie golfhotel 'De Konijnenberg', dat tevens diende als clubhuis, door de Duitse 'Ortscommandantur' gevorderd en kon er niet meer gespeeld worden.
Na de oorlog op 23 juni 1945, brandde het golfhotel af. De rieten kap vatte vlam en de waterpompinstallatie was defect; er was geen redden aan. Na de capitulatie golften de in de regio gelegerde Canadese militairen op de Hattemse. Zij misten een clubhuis en bovenal een bar. Ze regelden materiaal en begonnen met de bouw van een nieuw clubhuisje. Tijdens de aanleg van de fundering riep hun militaire plicht hen naar elders en schonken ze het aanwezige materiaal aan de vereniging. Het clubhuis is afgebouwd en na diverse uitbreidingen staat het nog steeds als een huis, op het Canadese fundament.
Golfbaan De Hooge Rotterdamsche is net buiten de stad aangelegd op een berg puin, afkomstig uit het centrum na de bombardementen in de meidagen van 1940, het begin van de Tweede Wereldoorlog. Sinds 1989 ligt de golfbaan op deze hoge berg. De Hooge Rotterdamsche en ook de Amsterdamse Golf Club hadden als nadeel dat ze dicht bij een grote stad lagen en daarmee al snel een militair doel waren. De Amsterdamse ondervond dit toen in 1943 een tankgracht dwars door de baan werd gegraven.
In Rotterdam ligt ook de Openbare Golfbaan Kralingen. In april 1945 werd het clubhuis bezet en werden er palen in de golfbaan geslagen om zo landingen door de geallieerden te verhinderen. Na de bevrijding werden deze palen uit de baan gehaald om te kunnen spelen.
Ook in Zuid-Holland ligt Golfbaan Leeuwenbergh. Buitengoed Dorrepaal (het huis staat er nog steeds) grenzend aan de golfbaan werd aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, op 10 mei 1940, heroverd door oorlogsheld George Maduro. Hij voorkwam hiermee dat de Duitse bezetters onmiddellijk Den Haag konden innemen via deze route. De toenmalige regering en de Koninklijke familie kregen hiermee de tijd om te vluchten naar Engeland.
Na de Nederlandse capitulatie kwam Maduro als krijgsgevangene in de beruchte gevangenis ‘het Oranjehotel’ in Scheveningen terecht. Hij werd vrijgelaten maar later toch weer opgepakt en stierf op 28-jarige leeftijd in het concentratiekamp Dachau. Uit waardering voor zijn moed, beleid en trouw werd hem postuum de Militaire Willemsorde toegekend. De miniatuurstad Madurodam is als monument van de vrede in 1952 door zijn ouders opgericht en naar hem vernoemd. Zijn morele keuzes en strijd voor vrijheid zijn ook nu nog een inspirerend voorbeeld voor jong en oud.
De golfbanen aan de kustlijn hadden een strategisch belangrijke ligging. Al in 1940 werd de Domburgsche omgebouwd tot een verdedigingswerk. Domburg zou de hele oorlog doelwit blijven van bombardementen en beschietingen vanuit zee. Op de Noordwijkse Golfclub en de Kennemer Golf & Country Club konden de leden nog tot 1942 hun baan blijven gebruiken. Niet veel later werden ook die in beslag genomen om er kolossale verdedigingsbunkers op te zetten.
Op de Eindhovensche Golf stortte in de ochtend van 20 februari 1944 tussen de 14de green en de 17de tee een Avro Lancaster II van het 426ste Squadron van de Royal Canadian Air Force neer, na een bombardementsmissie op Leipzig. De gedenktekens die zijn geplaatst op de golfbaan kennen de woorden: Laten wij gedenken dat de bemanning haar leven gaf opdat wij in vrijheid kunnen leven en golfen.
Op een aantal golfbanen werd gespeeld tijdens de oorlogsjaren. Na verloop van tijd ontstond er wel schaarste aan golfballen. De leden die dus konden spelen, bewaakten hun golfbal alsof hun leven er vanaf hing. Toen was een verloren bal echt een verloren bal.
Deze verhalen zijn slechts een fractie van wat er op de Nederlandse golfbanen te zien en te lezen is over de oorlogsjaren op en rond golfbanen. Vrijwel iedere golfbaan die haar oorsprong kent van vóór de Tweede Wereldoorlog heeft nog zichtbare herinneringen aan deze periode.
Heb je toevoegingen? Mail redactie@golf.nl.
Met medewerking van Arnout Janmaat (NGA Early Golf), Cees Collart (Eindhovensche Golf), Lars-Peter Reumer (Rosendaelsche Golfclub), Fotograaf Ronald Speijer over Golfbaan Leeuwenbergh.
Onderste foto: december 1940, Haagsch jeugdtoernooi (Schimmelpenningh)
