Schapen zorgen voor meer biodiversiteit op golfbanen • Golf.nl

Schapen op een golfbaan mogen dan geen bijzonderheid meer zijn, voor veel toevallige getuigen van het tafereel is het toch een ‘ach-wat-leuk-erlebnis'. Weinigen zullen precies weten wat het doel en nut zijn van schapen op bijvoorbeeld de Haagsche en de Noordwijkse, waar de kudde van schaapsherder Daphne Hogeweg in het voor- en najaar regelmatig logeert.

De schapen zijn allesbehalve een toeristische attractie, het zijn natuurbeheerders in de puurste zin van het woord. Daphnes kudde vreet ongewenste planten weg op plekken in het duingebied waar maaimachines niet makkelijk kunnen komen. Daarmee creëren de schapen ruimte voor nieuwe vegetatie en dierenleven (vooral insecten), wat wordt versterkt doordat zaden en insecten in de vacht van de dieren meeverhuizen. De biodiversiteit vaart er wel bij, de schapen zijn gelukkig. Daphne Hogeweg: “Ze doen wat ze het liefste doen en krijgen er nog voor betaald ook.”

Eigen kudde

Hoedde Daphne voorheen gehuurde schapen, waarmee ze het duinengebied van Zuid- en Noord-Holland jaar in jaar uit afstruinde, inmiddels is ze herder met een eigen kudde van zo’n vijfhonderd schapen. Ze heeft geen eigen grond, dus de schapen zijn continu op locatie. Van het voorjaar tot najaar bij betalende opdrachtgevers, zoals golfbanen en waterschappen. In de minder arbeidsintensieve wintermaanden vindt ze onderdak bij mensen die de hulp van schapen wel kunnen gebruiken. “Die maanden werk ik dan een beetje gratis.”

Op de Noordwijkse komen de schapen van Daphne al acht jaar, op de Haagsche zijn ze meer dan tien jaar kind aan huis maar voor Daphne begon haar kennismaking met de golfwereld op de Kennemer. “Ik liep met de schapen in de Amsterdamse Waterleidingduinen en het was via een oversteek van de Zeeweg maar een kleine stap naar de golfbaan.”

Biodiversiteit

Op golfbanen houden de schapen vooral huis in de rough van de golfbaan. Golfers mogen in dat gebied natuurlijk worden ‘gestraft’ voor een slechte slag, maar ook weer niet te hard, heeft Daphne inmiddels geleerd. In dat opzicht dragen de schapen bij aan het spel van de golfer. Maar belangrijker is dat hun inzet de biodiversiteit bevordert. Het is een sneeuwbaleffect: de manier waarop ze grazen is goed voor de bodem, die vruchtbaarder wordt voor nieuw ‘leven’. En het grazen gaat de overmatige groei van bossen en struiken, die de biodiversiteit in de weg staan, tegen. Hoe meer biodiversiteit, des te sterker het natuurgebied. En golfbanen als de Haagsche en de Noordwijkse zijn natuurgebieden.

Als we ergens voor het eerst komen, beginnen we met ‘puin’ ruimen, daarna is bijhouden

“De schapen zijn mijn meest favoriete maaiers”, zegt Richard Wing met een glimlach. De course manager van de Noordwijkse zoekt Daphne, nu ze met haar tweehonderd schapen ongeveer drie weken verblijft op de golfbaan, dagelijks even op voor een praatje. Vóór de komst van de schapen brengt Wing letterlijk en figuurlijk in kaart waar op de golfbaan de schapen van dienst kunnen zijn. Daarover houden hij en Daphne nauw contact. De schapen doen dus niet zomaar wat. “Ze zijn enorm van nut, als we ze goed inzetten.” De leden zijn er inmiddels aan gewend. Een keer per jaar organiseert Wing voor de kinderen van de club ook een dag met de schapen. Activiteiten met onderliggend motto: wees zuinig op de natuur.

Portret schapenherder Daphne Hogeweg — Beeld: Ton Draaijer

Daphne: “Veel mensen vinden het bijzonder, schapen op de golfbaan. Ze komen een praatje en foto’s maken. Ik leg graag aan ze uit hoe het werkt.” Richard Wing zou ze niet willen missen, ook al is het werk voor de schapen door de jaren heen minder geworden. Eigen schuld. Daphne: “Als we ergens voor het eerst komen, beginnen we met ‘puin’ ruimen, daarna is bijhouden.”

Ontsnapping

Voor Daphne is een verblijf op de golfbaan niet het zwaarste werk. Onderweg van plek naar plek is ze echt aan het hoeden, met hulp van haar honden de schapen op het rechte pad houden. Op de golfbaan grazen de schapen in een afgezet gebied en als het werk erop zit, verkassen ze naar een ander deel van de baan.

Overdag is ze niet heel actief met de schapen, ook al omdat de golfers er geen last van mogen hebben. Dat gaat bijna altijd goed. Eén keer, herinneren de greenkeepers van de Noordwijkse zich, ontsnapten de schapen uit de afzetting, nadat damherten de omheining iets te wild hadden aangevallen. “Maar voor die gevallen hebben we een magische emmer met voer klaarstaan. Daar komen ze direct op af.”

Op de fairway zal je de schapen niet zien. Los van het feit dat ze dat gras helemaal niet zo lekker vinden, werken ze graag tien kilo per dag aan planten naar binnen. “Mijn heideschapen zijn helemaal opgegroeid met het eten van soorten als braam, berenklauw, brandnetels en de Amerikaanse vogelkers, die hier in dit gebied weleens de kop opsteken en je juist niet wilt hebben.”

Overdag is het een golfbaan en daarna verandert het in een echt natuurgebied en zie je van alles

Schapen lopen route Noordwijk golfbaan — Beeld: Ton Draaijer

Camper

In alle vroegte, als de golfers er nog niet zijn, of ‘s avonds in het donker, verzorgt Daphne, getooid met een hoofdlamp, de schapen. Ze blijft bijna altijd in de buurt; slaapt in een tot camper omgetoverde bus. “Het zijn toch je dieren, waar je verantwoordelijk voor bent. Die laat je niet snel achter.”

Bijkomend voordeel, op die tijdstippen treft ze marters, uilen, reeën en andere dieren. “Daar kan ik van genieten. Soms vragen mensen mij, zeker ook opdrachtgevers van andere natuurgebieden, wat ik op een golfbaan te zoeken heb. Nou, dat is wat ik juist zo gaaf vind: overdag is het een golfbaan en daarna verandert het in een echt natuurgebied en zie je van alles, ook dieren die je niet zo snel op een golfbaan zou verwachten. Bovendien werkt wat wij doen met de schapen voor de natuur. Het bewijs zit ‘m in de kleine dingen, meer duineigen vegetatie, open duin, insecten, vlinders.”

Hole-in-one

In al die jaren heeft het golfspel haar zelf nog niet gegrepen. “Ik heb het een keer gedaan, toen een lid van de Haagsche in de baan vroeg of ik een bal wilde slaan. Ik sloeg niet ver. Maar als ik een bal door de lucht hoor zoeven, herken ik inmiddels aan het geluid of degene die ‘m geslagen heeft, al dan niet een goede golfer is. Ook ben ik een keer getuige geweest van een hole-in-one. Dat was bijzonder.”

Vorig jaar maakte de kudde van herder Daphne een tocht van de Haagsche naar de Noordwijkse. Robin Smithuis maakte een video van het laatste deel van deze kuddetocht die onder meer over de boulevard van Noordwijk ging.